Τιμητική έκθεση - αφιέρωμα στην Μαίρη Χατζηνικολή

Φως - ενέρ­γεια, φως -ύλη - αίσθη­ση, φως -σχήμα, φως - έννοια, φως - πραγματι­κότητα. Η ζωγραφική, η γλυπτική και η κατασκευα­στική αντίληψη, συνυφαίνο­νται σε ενιαίο μόρφωμα με ιδιότυπη παρουσία στα «Διάφωτα» της Μαίρης Χατζηνικολή, που παρουσιάζο­νται αυτές τις μέρες στην αίθουσα «Α. Γαρδέλης» των εκθετηρίων Κεραμικής (Κη­φισίας 207, Μαρούσι). Πρό­κειται για ένα τιμητικό α­φιέρωμα στην σημαντική μας δημιουργό, το οποίο πραγματοποιείται στο πλαί­σιο της 40ής Πανελλήνιας Εκθεσης Κεραμικής. Για πρώτη φορά παρουσιάζεται η πρόσφατη δουλειά της Μ. Χατζηνικολή, αφού η καλλι­τέχνιδα, συνειδητά, επέλε­ξε, στη μακρόχρονη εικαστι­κή της πορεία, να μην ανα­πτύξει σχέση με τα εμπορι­κά κυκλώματα και να βρί­σκεται μακριά από τα φλας της ατομικής προβολής

Η κουβέντα μας ξεκίνησε από την έκθεση στο Μαρούσι.

— Στο τιμητικό αφιέρωμα που διοργανώνει η Πανελλήνια Ενωση Κεραμιστών και Αγγειο­πλαστών, παρουσιάζετε τους καρπούς των τε­λευταίων δέκα χρόνων. Τι χαρακτηρίζει αυτή σας τη δουλειά;

— Δεν μπορώ να πω ότι η δημιουργία μου οριοθετείται τόσο απόλυτα. Αναφέρομαι στην τελευταία δεκαετία, γιατί σ' αυτό το διάστημα α­σχολήθηκα περισσότερο με τη συγκεκριμένη δουλειά. Η διαφάνεια όμως του υλικού με απασχολούσε αρκετά χρόνια πριν. Με ενδιέφερε πολύ το υλικό, για το απο­τέλεσμα που μπορεί να σου προσφέρει. Οχι το υλικό για το υλικό, αλλά για το τι μπο­ρείς να εκφράσεις μέσα σ' αυτό. Κάποια στιγμή, εντε­λώς τυχαία, μέσα σε κάποιο δείγμα, είδα μία ύλη που εί­χε μέσα της μια αλλόκοτη διαφάνεια. Ηταν μια ύλη ζω­ντανή. Εβαλα λοιπόν σκοπό μου, αυτό το υλικό «να το στήσω ορθό». Από τότε άρ­χισα να ασχολούμαι μ' αυτή τη δουλειά. Εβγαλα διάφορα υλικά και δούλεψα με διά­φορους τρόπους. Έτσι πριν μια δεκαετία περίπου, κατάφερα να "στήσω όρθιο" ένα υλικό, που είχε τη διαφάνεια και τη δυνατότητα να βλέπω μέσα του όχι μια ψυχρή άσπρη πορσελάνη, αλλά ένα είδος; σάρκας. Αυτό ήταν το ξεκίνημα.

Εκφραστικό μέσο η κεραμική

— Ξεκινήσατε τις σπουδές σας με ζωγραφική. Πότε η κεραμική μονοπώλησε την καλλι­τεχνική σας δημιουργία;

 — Σπούδασα ζωγραφική στο εργαστήρι του Πάνου Σαραφιανού και στη συνέχεια στην ΑΣΚΤ Αθήνας. Με υποτροφία του ΙΚΥ, συνέχισα τις σπουδές μου στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ρώμης, με αντι­κείμενο την τοιχογραφία, διακοσμητική εσωτερικού χώρου, ζωγραφική και χα­ρακτική. Παράλληλα, στην Ιταλία, γνώρισα και σπούδα­σα την κεραμική, που σχε­δόν μονοπώλησε την καλλι­τεχνική δραστηριότητα μου μέχρι σήμερα. Σπούδασα την κεραμική όχι ως εφαρμοσμένη τέχνη, όπως η εδώ κουλτούρα την εννοούσε, αλλά ως ένα ου­σιαστικό δημιουργικό - εκ­φραστικό μέσο με τερά­στιες τεχνικές δυνατότητες. Ακριβώς αυτές οι δυνατότη­τες κάλυψαν μια έμφυτη α­νάγκη μου για αναζήτηση και δημιουργία υφής και ύ­λης, που τη θεωρούσα προ­ϋπόθεση για την παγίωση μιας μορφής και τη μορφο­ποίηση μιας έννοιας. Από τότε που το συνειδητοποίη­σα, ζω κάνοντας κεραμική.

 — Στην έκθεση, στο Μαρούσι, πόσα κομμάτια εκτίθενται;

— Παρουσιάζονται 30 πε­ρίπου «διάφωτα» έργα. Πα­ράλληλα εκθέτω και φωτο­γραφίες. Η φωτογραφία με απασχολεί την τελευταία πενταετία. Ο,τι έρευνα και προσπάθεια απόδοσης εν­νοιών, αισθημάτων αγάπης, έχω στον ένα τομέα, έχω και στον άλλο. Απλά είναι διαφορετικές ύλες. Ομως και στη μία και στην άλλη περίπτωση, θα διαπιστώσει κανείς πολλά πράγματα κοι­νά. Στα κεραμικά μου ψά­χνω την ένωση των πραγ­μάτων της ζωής. Το ίδιο α­κριβώς κάνω και στη φωτο­γραφία με διαφορετικά μέ­σα και χωρίς να έχω στόχο μιαν αντικειμενική αναπα­ράσταση. Μάλιστα, πολλοί επισκέπτες της έκθεσης, βλέποντας τις φωτογραφίες, θεωρούν ότι έχω φω­τογραφίσει τα κεραμικά που έχω φτιάξει. Το ερέθι­σμα όμως που είχα ήταν τε­λείως διαφορετικό.

Αναζήτηση του φωτός

— Υπάρχουν κάποιες θεματικές ενότητες στη δημιουργία σας;

 — Στη δουλειά μου δεν έ­χω ούτε παραδοσιακά, ούτε σύγχρονα μορφικά πρότυ­πα. Κινούμαι σε χώρους πε­ρισσότερο ή λιγότερο αφαι­ρετικούς, ανάλογα με τις φάσεις που περνάνε τα μό­νιμα ενδιαφέροντα μου. Η επιδίωξη που περισσότερο χαρακτηρίζει τη δουλειά μου, των τελευταίων χρόνων, εί­ναι η αναζήτηση του φωτός. Φως που διασχίζει το σκο­τάδι, που διαπερνά και κα­ταυγάζει τις συμπαγείς μά­ζες που παρεμβάλλονται. Πάντα με ενδιέφερε ο άν­θρωπος. Υπήρξαν εποχές που η δουλειά μου ήταν ε­ντελώς αφαιρετική. Κι όμως, και σ' αυτήν υπήρχε ο άν­θρωπος, που βρίσκεται παντού γύρω μας και μέσα μας. Πολλές φορές έχω κά­νει ερωτικά κομμάτια, γιατί αντιπροσωπεύουν με τον καλύτερο τρόπο τη σχέση των ανθρώπων. Αλλες, έχω κάνει τους ανθρώπους μό­νους τους, να απλώνονται στο χώρο, να αντιπροσω­πεύουν το χώρο και να ενώ­νονται μαζί του. Το χρώμα και η υφή υποτάσσονται στη διαφάνεια και όλα υποτάσ­σονται σ' αυτό που θέλω να δώσω. Το χρώμα δεν μπαί­νει τοπικά, αλλά διαχέεται. Μια μαθήτριά μου τα απο­κάλεσε «γλυπτικές ακουα­ρέλες». Είναι σαν ακουαρέ­λα το χρώμα πάνω τους και επειδή είναι εσώγλυφα, δη­λαδή σκαλιστά, δίνουν την αίσθηση του ανάγλυφου.

— Η σπουδή σας στη ζω­γραφική έπαιξε ρόλο στο α­ποτέλεσμα της κεραμικής σας δημιουργίας;

— Πρέπει να έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο, γιατί αυτό που κάνω αυτή τη στιγμή, μπο­ρείς να το πεις ζωγραφική. Βέβαια, δεν είναι μόνο ζω­γραφική, γιατί άλλο τόσο με ενδιέφερε και η γλυπτική. Και το ανάγλυφο που κάνω πάνω σ' αυτά, στην ουσία, είναι ένα γλυπτικό αποτέλε­σμα. Είναι αυτό που επιδιώ­κω γενικότερα: μια ένωση των πραγμάτων.

Κοινό και τέχνη

— Ο κόσμος τα τελευ­ταία χρόνια έχει έρθει πιο κοντά στις εικαστικές τέ­χνες. Ισχύει και για την κε­ραμική αυτή η διαπίστωση;

— Ο κόσμος έχει αρχίσει και πλησιάζει όλες τις τέ­χνες. Και ας πούμε μιαν α­λήθεια: Κανένας καλλιτέ­χνης, με όποιο είδος τέ­χνης και αν ασχολείται, δεν είναι ανεξάρτητος από το ενδιαφέρον του κοινού. Μπορεί να λέμε ότι «κά­νουμε το δικό μας», αλλά στην πραγματικότητα «το δικό μας» είναι σε συνάρ­τηση με το ενδιαφέρον του κόσμου, με την ανταπόκρι­ση που έχει ο κόσμος. Αν δεν υπήρχε ανταπόκριση, αμφιβάλλω αν θα φτάναμε στα αποτελέσματα που έ­χουμε φτάσει. Και αυτό το πιστεύω για όλη την ιστορία της τέχνης, για όλους τους λαούς, για όλες τις εποχές.

— Είναι εύκολο για έ­ναν κεραμίστα να εκθέ­σει τη δουλειά του σήμε­ρα;

— Απ' όσο έχω δει, ναι. Δεν είμαι ο ειδικός νια να α­παντήσω, γιατί εμένα δε με ενδιέφερε ποτέ το θέμα αυ­τό. Δεν μπαίνω στη λογική των εκθέσεων και των ε­μπορικών κυκλωμάτων. Δια­φωνώ τελείως με τον τρόπο που αυτή τη στιγμή πλασά­ρεται το καθετί, γιατί πλα­σάρεται για ένα ορισμένο κοινό. Μιλάω πάντα για τις γκαλερί. Δε μιλάω για Πινα­κοθήκες, Μουσεία κλπ. Μ' αυτή τη λογική είμαι ο ξένος σ' αυτήν την ιστορία. Δεν έ­χω εκθέσει παρά μόνο σε ομαδικές με συναδέλφους και αυτό κυρίως σε Πνευμα­τικά Κέντρα και τώρα στο Μαρούσι. Μια φορά μόνο, στα 30 μου χρόνια, είχα εκ­θέσει στην γκαλερί του Προ­κοπίου στις «Νέες Μορφές». Ηταν άλλη η εποχή τότε. Ομως δεν παύω να δέχομαι προσκλήσεις συναδέλφων σε γκαλερί, που σημαίνει ό­τι στις μέρες μας ένας καλός κεραμίστας είναι δυνα­τόν και το ίδιο εύκολο να εκ­θέσει σε μια καλή γκαλερί, όσο και ο οποιοσδήποτε καλλιτέχνης άλλης τέχνης.

— Ποιες οι ιδιαίτερες δυσκολίες που έχει ένας κεραμίστας σε σχέση με κάποιον άλλο δημιουρ­γό, ζωγράφο ή γλύπτη, για παράδειγμα; Για να βγάλεις ένα κεραμικό χρειάζονται κάποια ιδιαί­τερα τεχνικά μέσα;

— Βλέπω καθημερινά στο σωματείο νέα παιδιά, που έρχονται για να εγγραφούν. Αυτό σημαίνει ότι απέκτη­σαν ένα εργαστήριο, έναν τροχό, έναν φούρνο. Αυτά είναι τα απαραίτητα. Ενας ζωγράφος, στο ξεκίνημα του, μπορεί να δουλέψει με λιγότερα. Αν θέλεις όμως να κάνεις κεραμική και αντικεί­μενα, σαφώς χρειάζεσαι τροχό. Αρκετοί κεραμίστες δουλεύουν με τροχό ακόμα και τα κομμάτια που είναι μοναδικά, ακόμα και τα κομ­μάτια που αποτελούν την «καθαρή» έκφρασή τους.

— Τα τελευταία χρό­νια υπάρχουν σημαντικά ανοίγματα των Ελλήνων κεραμιστών στο εξωτε­ρικό. Οι ελληνικές συμ­μετοχές σε διεθνείς εκ­θέσεις παρουσιάζουν ξεχωριστό ενδιαφέρον;

— Σίγουρα είναι έτσι. Κατ’ αρχάς, έχουμε ένα Σύλλογο πολύ δραστήριο. Επίσης, τα νέα παιδιά έ­χουν διατηρήσει την επαφή τους με το εξωτερικό, κα­θώς οι περισσότεροι έχουν σπουδάσει έξω. Στις εκθέ­σεις του εξωτερικού, οι Ελληνες κεραμίστες έχουν πολύ καλή παρουσία.